Kolej Rogowska ... urywki z historii cz. 1. Rogów - Jeżów (7)

Historia wąskotorowej linii kolejowej Rogów - Rawa - Biała rozpoczęła się niespodziewanie, tak jak wybuch Wielkiej Wojny, która stała u zarania powstania tej linii kolejowej. Wiele wiemy o historii Kolei Wąskotorowej Rogów- Rawa – Biała, ale też nasza wiedza jest wybiórcza, bo nikt nie prowadził   kroniki tej kolei dojazdowej.

Dwa wydarzenia stanowią kamienie milowe w historii Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała. Pierwsze to jej uruchomienie w 1915 roku, a drugie to jej likwidacja jako państwowej kolei dojazdowej w 2001 roku. W tym okresie kolej działała jako przedsiębiorstwo, poza krótkim okresem, gdy pełniła funkcję kolei wojskowej.

Kolej wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała powstała jako wojskowa kolej polowa o rozstawie szyn 600 mm została zbudowana na potrzeby Armii Cesarstwa Niemieckiego, tuż po opanowaniu przez Niemców terenów między Rogowem, a Rawą Mazowiecką w 1915 roku. Celem kolei polowej był transport wojska i zaopatrzenia w strefie przyfrontowej. Budowa linii polowej była prowadzona przez cztery niemieckie kompanie kolejowe (Eisenbahn Kompanie), które wybudowała linię wąskotorową od Rogowa do Białej Rawskiej w błyskawicznym tempie, w okresie od 28 lutego do 22 marca 1915 r.^1,2

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała została przejęta przez Państwowy Zarząd Kolejowy w obręb Dyrekcji Warszawskiej. Bezpośrednio po objęciu kolei przez polskie władze kolejowe długość eksploatowanej linii wynosiła 75 km. W okresie międzywojennym tory były demontowane na niektórych odcinkach. 1 stycznia 1928 r. długość eksploatowanej linii zmniejszyła się do 56 km.³

Na terenie Dyrekcji Warszawskiej kolej Rogów - Biała Rawska należała, obok kolei Ostrołęckich i Bialsko-Podlaskiej, do tych kolei dojazdowych na których przeważał ruch osobowy (z punktu widzenia wpływów) nad ruchem towarowym (wg stanu z 1928 roku)³

Przez 85 lat kolej wąskotorowa funkcjonowała jako kolej państwowa (pod różnymi zarządami), notując w tym czasie wzloty i upadki. Poza krótkim okresem Wielkiej Wojny, aż do 2001 roku na wąskotorowej linii kolejowej Rogów - Rawa - Biała jeździły osobowe pociągi rozkładowe oraz pociągi towarowe. Kolej wąskotorowa była miejscem codziennej pracy dla sporej rzeszy kolejarzy zamieszkujących tereny wokół wąskotorówki. Kolejarzami obsadzone były stacje i przystanki. Różnie bywało z zatrudnieniem w ciągu tak długiego okresu funkcjonowania kolei wąskotorowej, ale nigdy, aż do 2001 r. nie zdarzyło się, aby stacje nie były obsadzone załogą kolejarską.

Przełomowy, a zarazem krytyczny czas dla kolejek dojazdowych w Polsce nastąpił w 2000 roku, gdy decyzją polskiego Sejmu została uchwalona Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe". Po uchwaleniu ustawy wydarzenia potoczyły się nader szybko. Przystąpiono do restrukturyzacji kolejek dojazdowych poprzez ich likwidację.

W 2001 roku Dyrekcja Kolei Dojazdowych w Warszawie, która sprawowała nadzór na polskimi wąskotorówkami została przekształcona w Dyrekcję Kolei Dojazdowych w Likwidacji. Na początku 2000 roku, po zmianie prezesa Dyrekcji Kolei Dojazdowych, którym został Adam Gerstmann,  rozpoczęto przygotowania do likwidacji wąskotorówek. Jedną z decyzji w ramach restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych była decyzja o likwidacji Rogowskiej Kolei Dojazdowej.

9 czerwca 2001 r. Polskie Koleje Państwowe zakończyły obsługę ruchu pasażerskiego na większości linii wąskotorowych w Polsce. Ruch towarowy został zlikwidowany vel wygaszony we września 2001 r.

Dyrekcja Kolei Dojazdowych w Likwidacji posiadała szerokie  pełnomocnictwa, udzielone jej przez Zarząd PKP, pozwalające na przekazywanie samorządom majątku kolei wąskotorowych.

W tym czasie do akcji wkroczyła Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych, którzy postawiła sobie za cel uratowanie Kolei Rogowskiej. Trudno obecnie prognozować jaki los spotkałby rogowską wąskotorówkę, gdyby nie ta inicjatywa. Nietrudno sobie wyobrazić, że po wąskim torze na terenie powiatu rawskiego nic by już nie pozostało, tak, jak po wielu polskich kolejach dojazdowych, po których pozostały tylko mgliste wspomnienia.
 

Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych doprowadziła do kontaktu  przedstawicieli Dyrekcji Kolei Dojazdowych w Likwidacji z samorządowcami z Rawy Mazowieckiej.  W grudniu 2001 roku Powiat Rawski zwrócił się do PKP S.A. o przekazanie "wygaszonej" Rogowskiej Kolei Dojazdowej.⁴

________________________________________________________________ 

... 🚄 cały tekst na łamach miesięcznika TOROWY, 

w wydaniu styczniowym 2023 🚄 ...
____________________

______

1. Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała. Dostępny w Internecie w https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolej_Wąskotorowa_Rogów_–_Rawa_–_Biała. Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała. Dostęp: 20.12.2022.
2. Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała. Dostępny w Internecie w https://enkol.pl/Kolej_Wąskotorowa_Rogów_–_Rawa_–_Biała. Dostęp: 20.12.2022.
3. Dziesięciolecie Polskich Kolei Państwowych 1918-1928. Ministerstwo Komunikacji 1928. Tablica 89. Koleje wąskotorowe użytku publicznego objęte przez Państwowy Zarząd Kolejowy po okupantach i państwach zaborczych. Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała https://academica.edu.pl/reading/readSingle?cid=104987949&uid=92889006. Dostęp: 20.12.2022.
4. Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych . O fundacji. Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała https://www.fpkw.org/438,o_fundacji.html. Dostęp: 20.12.2022.

| zdjęcia: 22.06.2019 |