Herbrand z Muzeum Wawra

7 maja 2016 roku przed budynkiem Murowanki na warszawskim Wawrze (ul. Płowiecka 77) pojawił się wagon wąskotorowy tzw. letniak, który został przywieziony ze Stacji Muzeum Sochaczew. Wagon został wypożyczony na rzecz Centrum Narracji Historycznej działającego w ramach Biblioteki Publicznej w Dzielnicy Wawer. Zabytkowy pojazd pozyskano do zbiorów tworzonego "Centrum Narracji Historycznej - Muzeum Wawra", które zamierzano uruchomić na terenie Murowanki¹. 

Wagon ustawiono na specjalnie do tego celu wybudowanym torze, który umożliwiał wyjazd wagonu na plac przed budynkiem. Obok południowej ściany szczytowej Murowanki usytuowano szopę pod chmurką, która zabezpieczona została dwuskrzydłowymi wrotami, zamykanymi na kłódkę. Przez wiele miesięcy było stałe miejsce postoju zabytkowego wagonu.

Murowanka z Koleją Jabłonowską nie ma nic wspólnego, ale z historią Wawra jak najbardziej. Murowanka była siedzibą Szkoły  Podstawowej nr 1 w Wawrze Starym (1903-1948). Po  przeniesieniu  szkoły w nowe miejsce budynek służył celom mieszkaniowym i komunalnym. Ponieważ nie były prowadzone bieżące prace remontowe budynek powoli przeistaczał się w ruinę. W  2014  roku został wykonany generalny remont, co uratowało budynek przed wyburzeniem².

Murowanka znajduje się w niewielkiej odległości od miejsca, gdzie funkcjonował przystanek Kolei Jabłonowskiej Sąd Gminny (Гминный Cудъ). Przystanek znajdował się w odległości kilkuset metrów od stacji Wawer. Sąd Gminny należał do przystanków "chimerycznych", które często były wykluczane z rozkładu jazdy pociągów. Po pewnym czasie zmieniono nazwę przystanku z Sąd Gminny na Wawer Sąd. Okresu w którym działał przystanek nie udało mi się ustalić, ale z całą pewnością działał z przerwami w pierwszych dwóch dekadach XX wieku.

Po przywiezieniu wagonu do Warszawy, na stronie Biblioteki Publicznej w Dzielnicy Wawer na Facebooku" można było przeczytać, że "... letni wagon kolejki wąskotorowej po 64 latach ponownie zawitał do Wawra ..."¹. Niewątpliwie była to prawda, ale tak nie do końca, bo sprowadzony ze Stacji Muzeum wagon nie miał nic wspólnego z Koleją Jabłonowską, bo nigdy na tej kolei nie jeździł. Jednak nie umniejszało to zasługi inicjatorów tego pomysłu, którzy chcieli w ten sposób przypomnieć historię tak zasłużonej dla Warszawy Kolei Jabłonowskiej.

Kilka dni po przywiezieniu wagon został zaprezentowany szerokiej publiczności w trakcie Wawerskiej Nocy Muzeów 2016 (14 maja 2016 w godz. 18.00 - 24.00). Impreza cieszyła się dużym zainteresowaniem, a wagon wąskotorowy był jej główną atrakcją. Przez ponad rok wagon stał na terenie szopy pod chmurką i można było go oglądać tylko przez płot. Został ponownie zaprezentowany  rok później w trakcie Wawerskiej Nocy Muzeów 2017 (20 maja 2017 w godz. 18.00 - 1.00). Potem historia wagonu potoczyła się w sposób najmniej oczekiwany. Z bliżej nie znanych mi powodów nie doszło do powstania Muzeum Wawra na terenie Murowanki. Po kilku kolejnych miesiącach wagon i elementy z rozebranego toru zostały przetransportowane na teren Stacji Muzeum Sochaczew ... a plany były tak piękne - zamierzano przeprowadzić gruntowaną renowację wagonu oraz tak przedłużyć torowisko, aby był możliwy ruch wagonu na ogrodzonym terenie zajmowanym przez Murowankę.

Wagon wąskotorowy, który przez ponad rok stał na terenie Wawra to dwuosiowy, cztero-przedziałowy wagon typu boczniak (bez korytarza wewnętrznego, z osobnymi drzwiami zewnętrznymi do każdego przedziału i długimi stopniami bocznymi, po jednym po obu stronach pudła), przystosowany do jazdy po torach z rozstawem szyn 750 mm. Obecna konstrukcja wagonu jest wynikiem gruntownej modernizacji, która została przeprowadzona w przeszłości. Wagon został wyprodukowany jako wagon tramwaju konnego przez Wagonfabrik A.G. vorm. Paul Herbrand et C-ie. Köln-Ehrenfeld. Na stan Muzeum Kolejnictwa (obecnie Stacja Muzeum) trafił z Kolejki Bieszczadzkiej³ .

Upamiętnienie Kolei Jabłonowskiej historycznym ex-Herbrandem spełzło w sumie na niczym. O kolejnych tego rodzaju planach na razie nic nie słychać w Wawrze i nie wydaje się, aby w najbliżej przyszłości cokolwiek mogło w tej materii ulec zmianie. 

________________________
1. Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wawer. Dostępny w Internecie w https://www.facebook.com/BibliotekaWawer/photos/?tab=album&album_id=639433776210076. Dostęp: 12.11.2021.
2. Niezwykły Wawer. Wydawca: Urząd m.st. Warszawy Dzielnica Wawer
3. Po wąskim torze Kolejka wąskotorowa Jabłonna Warszawa Karczew str. 11 - Centrum Narracji Historycznej. Dostępny w Internecie w https://bibliotekawawer.pl/nowa/project-view/centrum-narracji-historycznej/.
Dostęp: 12.11.2021.
__________________________
1. Plakat Wawerska Noc Muzeów 2016. Dostępny w Internecie w https://www.facebook.com/BibliotekaWawer/photos/gm.882807551865135/640084996144954/.
Dostęp: 12.11.2021.
2. Plakat Wawerska Noc Muzeów 2017. Dostępny w Internecie w https://bibliotekawawer.pl/nowa/wawerska-noc-muzeow/. Dostęp: 12.11.2021.
| zdjęcia z 11 maja 2017 |