Urywki z historii stacji kolejowej Nasielsk. Nasielsk - Modlin (2)

Przyjeżdżając na stację kolejową Nasielsk wiedziałem, że poszukiwanie w tym miejscu śladów kolejowej historii Nasielska nie przyniesie wielkich, aby nie powiedzieć żadnych efektów. Z okresu początkowego stacji Nasielsk nie pozostał już żaden materialny ślad w terenie. W wyniku modernizacji stacji, którą przeprowadzono w latach 2008-2015, usunięto prawie wszystkie obiekty, które świadczyły o historii stacji z okresu po 1918 roku.

Kolej trafiła na teren Nasielska w 1874 roku, gdy rozpoczęły się, najpierw prace przygotowawcze, a następnie budowa nowej szerokotorowej linii kolejowej Królestwa Polskiego: Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej. Budowa Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej (ros. Привислинская железная дорога) rozpoczęła się w wielu miejscach naraz. Linia składała się z 8 odcinków, na której wybudowano 26 stacji kolejowych drugiej, trzeciej i czwartej klasy, w tym 4 stacje główne: Mława, Praga, Lublin i Kowel.

Jedną z wybudowanych wtedy stacji była stacja klasy IV Nasielsk (w guberni Łomżyńskiej). Stacja Nasielsk położona była pomiędzy stacjami Nowogieorgiewsk (Modlin), a Gąsocin. Stację Nasielsk zlokalizowano w pewnym oddaleniu od większych skupisk ludzkich. Stacja funkcjonowała niejako na uboczu ... w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że ta cecha charakteryzuje stację Nasielsk do chwili obecnej.

Uroczyste otwarcie Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej, w tym stacji Nasielsk, miało miejsce 29 sierpnia 1877 roku. Po uruchomieniu linii, kursowało na niej osiem pociągów, w tym 2 wojskowe, 4 towarowe, 1 pocztowy i 1 osobowo-towarowy. Droga Żelazna Nadwiślańska była najdłuższa linią kolejową Kongresówki.

Bilet z Warszawy do Nasielska (51 wiorst - ca. 54 km) kosztował 185 kopiejek w klasie 1, 111 kopiejek w klasie 2 i 74 kopiejki w klasie 3 (źródło: Wiek - Gazeta Polityczna, Literacka i Społeczna - 1905 rok).

Tory w okolicy Nasielska zostały przebite z 1 524 mm na 1 435 mm przez armię niemiecką w lecie 1915 roku. W tym czasie trwało oblężenie twierdzy Modlin. Istotną rolę w oblężeniu odegrała ciężka artyleria rozlokowana na niemieckich pociągach pancernych, które poruszały się po torach Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej. Nasielsk stał się w tym czasie zapleczem dla armii niemieckiej.

We wrześniu 1939 roku Nasielsk został włączony w granice III Rzeszy (prowincja Prusy Wschodnie, rejencja ciechanowska). Oznaczało to przymusową deportację ludności Nasielska. Niemcy zorganizowali punkt zborny na stacji w Nasielsku, w którym dokonywano selekcji ludzi przed skierowaniem ich do pracy w różnych częściach Niemiec.

W czasie ofensywy Armii Czerwonej 1944/1945, tory kolejowe na trasie Warszawa Praga - Nasielsk zostały przekute na rozstaw 1 524 mm. W 1945 roku, po przejściu frontu, tory ponownie przebito na 1 435 mm.

Oddanie do użytku Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej było impulsem do powstania wielu innych linii kolejowych na terenie Nasielska, z których większość nie przetrwała do czasów nam współczesnych. 

Wykaz linii kolejowych przechodzących lub doprowadzonych do stacji Nasielsk (data otwarcia | linia | długość):

• 1877 | Mława - Cleohanów - Nasielsk - Nowy Dwór Maz. - Legionowo - Warszawa Gdańska - Wawer - Otwock - Pilawa - Garwolin - Dęblin - Puławy - Nałęczów - Lublin - Rejowiec- Chełm - Dorohusk - Kowel | 390 km,
• 1916/1917 | Lubicz - Lipno - Sierpc - Płońsk - Nasielsk wąsk. | 165 km,
• 30.06.1924 | Nasielsk - Płońsk - Sierpc | 88 km,
• 1950 | Nasielsk - Pułtusk wąsk. | 28 km,
• 25.02.1939 | Wieliszew - Legionowo Piaski  - Wójtostwo - Nasielsk | 25,4 km.

Obecnie przez stację kolejową Nasielsk przebiegają dwie linie kolejowe:  linia 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny i linia 27 Nasielsk – Toruń Wschodni. Nasielsk położony jest na 60,153 km linii 9 (pomiędzy przystankami: Studzianki Nowe - w odległości 4,273 km i Kątne - w odległości 3,805 km), natomiast linia 27 rozpoczyna swój bieg na stacji Nasielsk.

Jak wspomniałem na początku tego wpisu, na próżno szukać w Nasielsku materialnych śladów kolejowej przeszłości tej stacji. Ilustracja wpisu współczesnymi zdjęciami tylko na pozór nie nawiązuje do historii tego miejsca ... taka jest kolej rzeczy.

/ zdjęcia z 10 lipca 2018 roku /
Bibliografia:
[1]. Zdzisław Kalinowski Droga Żelazna Nadwiślańska – 1877 r. [Dokument elektroniczny]: http://kalinowski.weebly.com/uploads/4/9/1/6/4916495/droga_zelazna_nadwislanska_1877r..pdf [dostęp: 5.12.2019]
[2]. Teofil Lijewski - Rozwój sieci kolejowej Polski  PAN Warszawa 1959
[3]. Rafał Dmowski - Rola kolei na wschód od Warszawy w końcowym okresie II wojny światowej
[4]. Obozy przejściowe w okolicach Legionowa. [Dokument elektroniczny]: http://www.fpnp.pl/edukacja/obozy-legionowo.php [dostęp: 8.12.2019]

____________________
Znajdziesz też w magazynie TOROWY 4/2021