Kolejowa wieża ciśnień stacji Nasielsk. Nasielsk - Modlin (4)

Nasielska wieża ciśnień należy do grupy obiektów, które zostały wybudowane według typowego projektu. Nawiązująca do polskiego baroku - w swoim architektonicznym stylu - wieża ciśnień została zaprojektowana w latach 20. ubiegłego wieku. Projekt wieży został opracowany w sekcji architektonicznej Wydziału Drogowego Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej PKP. Autorstwo projektu przypisuje się wybitnym polskim architektom: Bronisławowi Brochowicz-Rogoyski i Romualdowi Millerowi. Nasielska wieża ciśnień została wybudowana w 1924 roku, w trakcie przebudowy linii wąskotorowej Nasielsk – Sierpc na linię normalnotorową. Budowla została zrealizowana przez Biuro Budowlane T. Czosnowski i Ska z siedzibą w Warszawie przy Ceglanej 5. Biuro Budowlane T. Firma Czosnowski i Ska budowało w tym czasie (w latach 1921-1924) infrastrukturę budowlaną, wzdłuż linii kolejowej Warszawa-Nasielsk-Sierpc (dworce, parowozownie, wieże ciśnień i budynki mieszkalne). Wieża ciśnień stacji Nasielsk znajduje się w granicach administracyjnych wsi Mogowo.

Identyczne wieże ciśnień zostały wybudowane w latach 20. ubiegłego wieku na terenie stacji PKP: Biała Podlaska, Łódź Kaliska, Konin, Pilawa, Sierpc, Tłuszcz, Radomsko, Sochaczew, Żyrardów.

Projekt nasielskiej wieża ciśnień oparty został na planie ośmiokąta nierównobocznego. Obiekt składa się z dwóch części. Dolna kondygnacja, lekko zwężająca się ku górze to konstrukcja żelbetowa. Górna kondygnacja została poszerzona efektownym wykuszem z neobarokowym wspornikiem. Zwieńczenie obiektu stanowi dach namiotowy na planie ośmiokąta. Wysokość wieży wraz z iglicą wynosi 30,17 metrów. Szerokość wieży u podstawy wynosi 9,44 metra. a szerokość na wysokości dachowego gzymsu to 9,18 metra.

W górnej części elewacji wieży, na uwagę zasługują elementy pokryte dachówką karpiówką. Są to trzy gzymsy, o rożnych przekrojach oraz namiotowy dach. Na szczególną uwagę zasługuje środkowy, profilowany gzyms, o wyrafinowanym kształcie, świadczący o dużym kunszcie rzemieślniczym budowniczych wieży. Niestety, ale na gzymsach występują duże ubytki w pokryciu, szczególnie na dolnym gzymsie. Wieża opasana jest wysokim, ponad 2-metrowym cokołem. Cokół wykonany jest z kamienia naturalnego w formie mozaiki. Również w cokole występują spore ubytki kamienia. Otwory okienne wieży wodnej posiadają kształt owalny i łukowy. Praktycznie wszystkie okna przetrwały w szczątkowej formie i muszą być ponownie wykonane i osadzone. Portal wejściowy jest zamurowany, przez co nie ma możliwości wejścia do wieży. Na górnej kondygnacji znajduje się poddasze i wejście na dach. Wieża zwieńczona jest metalową iglicą, pokrytą miedzianą blachą. Na szczycie iglicy widać fragment piorunochronu.

Wieża ciśnień wykonana została jako konstrukcja żelbetowa, szkieletowa. Ściany zewnętrzne wieży, o grubości 16 cm, wykonane zostały jako żelbetowe. Ściany zostały otynkowane i pomalowane. Wieża podzielona została - żelbetowymi stropami - na pięć kondygnacji, o różnej wysokości. Pierwsze trzy piętra przeznaczone zostały na cele techniczne. Trzecie piętro zostało przeznaczone na zbiorniki na wodę. Na stropie o grubości 27 cm posadowiono dwa cylindryczne zbiorniki żelbetowe z płaskim dnem. Zbiorniki, o łącznej pojemności 200 m3, zostały umieszczone koncentrycznie - jeden w drugim. Dzięki temu wieża mogła pracować nieprzerwanie. Wyłączenie jednego zbiornika na czas czyszczenia lub konserwacji, pozwalało na korzystanie z drugiego. Wieża wyposażona była w system rur zasilających (z pompowni), powrotnych (do odbiorców końcowych) i przelewową. Przepływ wody w rurach zabezpieczony był przez zawory odcinające. Zawory umiejscowione były na parterze wieży.

Wieża wyposażona była w piec opalany węglem, którego głównym zadaniem było nie dopuszczenie do zamarzania wody w zbiornikach. W tym celu, rurę odprowadzającą gorące spaliny z pieca, przeprowadzono przez otwór w dnie zbiorników, a następnie ponad połać dachową.

Woda zgromadzona w zbiornikach wieży przeznaczona była do zasilania żurawi wodnych, które służyły do nawadniania parowozów normalnotorowych i wąskotorowych na stacji Nasielsk. Woda wykorzystywana była także do celów gospodarczych i socjalnych.

Obecny stan techniczny wieży można ocenić na bardzo dobry. Nawet pozostawiona samej sobie, przetrwa bez większego uszczerbku, kolejne dziesiątki lat. Największy problem jest z nieszczelnym dachem i niezabezpieczonymi otworami okiennymi, przez które może przedostawać się woda opadowa. Jeżeli obiekt nie zostanie zabezpieczony, to beton poddawany zmiennym warunkom atmosferycznym będzie z czasem korodował.

Nasielsk obszedł się ze swoją kolejową przeszłością bezwzględnie i bez sentymentów. PKP ma oczywiście w tym swój udział. Czy jednak można mieć w związku z tym do kogokolwiek pretensje. Wydaje się, że nie, biorąc pod uwagę niewielką wartość historyczną i architektoniczną zburzonych w Nasielsku budynków i budowli kolejowych. Ocalała tylko kolejowa wieżą ciśnień. Trudno było ją zburzyć, bo zbudowaną została z żelbetu i do tego mierzy 30 metrów wysokości. Wydaje się, że na zagospodarowanie wieży nikt w Nasielsku nie ma pomysłu, bo też nie jest to takie proste, ani oczywiste. Wieże wodne praktycznie nie mają oczywistego - alternatywnego zastosowania. Przede wszystkim przeszkadza zbiornik żelbetowy na wodę, który jest praktycznie nieusuwalny. Ze swojej strony chciałbym zgłosić jeden pomysł. Może przerobić wieżę wodną w ściankę wspinaczkową. Godzina jazdy pociągiem z Warszawy ... może pomysł by chwycił?

Wieża wodna w Nasielsku stanowi oryginalne dzieło architektoniczne i inżynierskie i chociażby z tego powodu warto ją zachować dla przyszłych pokoleń.

/ zdjęcia z 10 lipca 2018 roku /
Bibliografia:
[1]. Robert Michalak - Pierwsza konińska kolejowa wieża wodna - Spotkania z zabytkami nr 4/2009.
[2]. Michał Dudkowski. Odbudowa dworców Kolei Warszawsko--Wiedeńskiej i linii Warszawsko-Kaliskiej po I wojnie światowej: Pruszków – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Radziwiłłów oraz Teresin/Szymanów. [Dokument elektroniczny]: https://www.nid.pl/upload/iblock/299/29975d7851e6299f1772907864a5cee9.pdf [dostęp: 12.12.2019]
[3]. Tadeusz Czosnowski - Wikipedia. [Dokument elektroniczny]: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Czosnowski [dostęp: 12.12.2019]

____________________
Znajdziesz też w magazynie TOROWY 6/2021